Boykot: Kapitalizmin Çarklarına Çomak Sokmak
Türkiye’de iktidarın otoriterleşmesine karşı gelişen kitlesel tepkiler, genellikle sosyal medyada öfke patlamalarıyla sınırlı kalıyor; sokağa çıkma cesareti gösterenler ise polis şiddetiyle sindirilmeye çalışılıyor. Ancak, bir toplumsal direniş biçimi olarak boykot, sadece bireysel bir protesto değil; örgütlü ve bilinçli şekilde uygulandığında kapitalizmin çarklarını yavaşlatabilecek güçlü bir silah.
Son yıllarda, Türkiye’de muhalefetin boykot çağrıları çoğunlukla anı kurtarmaya yönelik, kısa vadeli tepkiler olarak kalıyor. Örneğin, Ekrem İmamoğlu’nun hukuksuzca yargılanmasına karşı CHP’nin büyük firmalara ve zincir mağazalara boykot çağrısı yapması, ilk etapta önemli görünse de uzun vadeli bir stratejiye oturtulmadığında sermaye üzerinde kalıcı bir baskı yaratamıyor. Oysa planlı ve sürdürülebilir bir boykot, sermaye sahiplerine gerçek bir bedel ödetebilir.
Boykot Neden ve Nasıl Planlanmalı?
Türkiye’de boykot hareketlerinin etkisiz kalmasının temel sebebi, örgütsüz ve düzensiz olmaları. Birkaç gün süren bireysel tepkiler, ekonomik yaptırım gücüne ulaşamadan unutuluyor. Oysa kapitalist sistemin işleyişine bilinçli bir müdahale, yani üretimden gelen gücün grevle, tüketimden gelen gücün boykotla birleşmesi, sistemin sürdürülebilirliğini tehdit edecek bir baskı unsuru oluşturabilir.
Bu noktada, Sırbistan’daki “Çarşambaları Almıyorum” hareketi önemli bir örnek teşkil ediyor. Hükümetin emek düşmanı politikalarına ve yolsuzluklara karşı halk, belirli günlerde büyük şirketlerden alışveriş yapmayarak tüketim boykotu gerçekleştirdi. Haftada bir gün düzenlenen bu sistemli boykot, kitlelerin sürekli katılım göstermesini sağladı ve büyük perakende zincirlerini ciddi zarara uğrattı. Sonuçta, sermaye çevreleri hükümet üzerindeki baskıyı artırarak bazı düzenlemelerin geri çekilmesine yol açtı.
Balkanlar’da Perakende Boykotları: Hırvatistan Örneği
Benzer bir tepki, yakın zamanda Hırvatistan’da da görüldü. Artan enflasyon ve gıda fiyatlarındaki yükseliş nedeniyle, Hırvat vatandaşları ülke genelinde mağaza, süpermarket ve benzin istasyonlarını boykot etti. Sosyal medya üzerinden örgütlenen bu boykot, tüketiciyi koruma dernekleri ve bazı siyasi partilerin de desteğiyle geniş bir katılım sağladı.
Bu boykotun etkisi, ekonomik verilerle de gözler önüne serildi. Resmi rakamlara göre, boykot günü mağazaların cirosu, bir önceki haftanın aynı dönemine göre yaklaşık %47 oranında düştü. Bu, tüketici gücünün bilinçli ve örgütlü bir şekilde kullanıldığında ne denli etkili olabileceğinin somut bir göstergesidir.
Hırvatistan’daki bu boykot, sadece ülke sınırları içinde kalmayarak, diğer Balkan ülkelerine de ilham kaynağı oldu. Bosna Hersek, Sırbistan, Karadağ, Slovenya ve Kuzey Makedonya gibi ülkelerde de benzer boykotlar düzenlendi. Bu durum, bölgesel bir dayanışmanın ve toplumsal bilinçlenmenin göstergesi olarak dikkat çekti.
Türkiye’de Benzer Bir Strateji Mümkün mü?
Türkiye’de de benzer bir yol izlenebilir. Anlık tepkiler yerine, haftada bir veya iki gün belirlenerek büyük sermaye gruplarına karşı sistemli bir boykot örgütlenmeli. Örneğin:
Her hafta belirlenen günlerde büyük marketlerden alışveriş yapılmaması,
Akaryakıt istasyonlarından toplu şekilde yakıt alınmaması,
Zincir restoranların ve kafelerin boş bırakılması,
Bankacılık işlemlerinin kitlesel olarak durdurulması gibi eylemler, geniş kitlelerin katılabileceği, günlük hayatın içinden mücadele biçimleri oluşturabilir.
Böylesi planlı bir boykot, sadece birkaç gün süren ve etkisiz kalan kampanyaların yerine, ekonomik ve politik bir baskı aracına dönüşebilir. Boykot, yerli sermaye sahiplerini ve uluslararası şirketleri halkın taleplerini görmeye ve iktidara karşı bir tutum almaya zorlayacak bir yöntemdir.
Boykot Stratejisi Nasıl Geliştirilmeli?
Türkiye’de, CHP gibi partilerin yaptığı rastgele boykot çağrıları yerine, planlı ve sürdürülebilir bir boykot takvimi oluşturulmalıdır. Örneğin:
- Halkın günlük alışkanlıklarını değiştirecek küçük ama etkili eylemler belirlenmeli.
- Bilinçlendirme kampanyaları yürütülerek neden boykot yapıldığı anlatılmalı.
- Haftalık veya aylık periyotlarla belli sektörlere yönelen aşamalı bir boykot uygulanmalı.
- Sendikalar, tüketici örgütleri ve emek hareketleriyle birlikte boykot ve grev senkronize edilmeli.
Sonuç: Geçici Değil, Kalıcı Direniş
Türkiye’de boykot, yalnızca duygusal tepkilerle yürütülen bir tüketici hareketi olarak değil, sermayeye karşı örgütlü bir mücadele biçimi olarak ele alınmalıdır. Eğer bu süreç planlı ve stratejik şekilde yönetilirse, kapitalizmin çarklarını gerçekten yavaşlatabilecek bir direniş hattı oluşturulabilir.
Sonuç olarak, boykot sadece alışveriş yapmamak değil, halkın ekonomik gücünü siyasi bir silaha dönüştürdüğü bilinçli ve örgütlü bir direniş biçimi olmalıdır. Eğer doğru stratejiyle uygulanırsa, Türkiye’deki otoriter rejimin ve sermaye sınıfının tahakkümüne karşı etkili bir mücadele yöntemi olabilir.
Sendikalar “Genel Grev, Genel Direniş” Çağrılarına Yanıt Vermeli
İşçinin ve emekçinin yaşam koşullarının ağırlaştığı ve darboğazda olduğu şu günlerde işçiden ve emekçiden gelen “genel grev, genel direniş” çağrılarına sendikalardan henüz bir yanıt gelmemesi ülkemizde en büyük kitlesel güç olan işçi sınıfının verdiği mücadelede sendikaların durumunun sorgulanmasına neden oluyor. Sendikaların, üzerine düşen tarihsel sorumluluklarını yerine getirerek emeğin değersizleştirildiği, hak aramanın suç sayıldığı ve en küçük itirazın bile şiddet yoluyla bastırıldığı tek adam rejiminde uzun soluklu bir genel grevi örgütlemesi hayati bir önem taşıyor.
Genel Grev Nedir? Neden Genel Grev Yapılmalı ve Genel Grev Nasıl Örgütlenmelidir?
Genel grev; işçi sınıfının ve emekçi halkın üretimden gelen gücünü kullanarak hayatı durdurduğu, sadece ekonomik değil, siyasi ve toplumsal olarak da iktidar ve sermaye sınıfına karşı verdiği bir mücadele biçimidir. Günümüzde derinleşen yoksulluğun, ekonomik krizlerin ve hukuksuzlukların yaşandığı otoriter rejimin baskı koşullarında genel grev yalnızca bir taktik değil; işçi sınıfının ve emekçi halkın “üretmeden hiçbir şeyin yürümeyeceğini” gösterdiği tarihsel bir eylemdir aynı zamanda.
Uzun soluklu ve etkili bir genel grevin örgütlenmesi zor ve sıkıntılı bir süreç olsa da imkansız değil. Etkili bir genel grevin bütün ülke genelinde örgütlenebilmesi sendikalar, emek örgütleri ve siyasi partilerin ortak bir koordinasyon kurarak birlikte karar almasıyla mümkün. Başta işyerleri olmak üzere, hayatın her alanında dayanışma ağlarının kurulması, bildiriler dağıtılması ve forumlar düzenlenmesi gibi yöntemler izlenerek kitlelerin katıldığı ve etkisini ülke genelinde hissettirecek bir genel grevin yapılması mümkün olacaktır. Toplumun örgütlü güçlerinin koordinasyonunda gerçekleştirilecek ülke geneline yayılmış kitlelerin katıldığı bir genel grev küresel alanda da etkisini gösterecektir. Tek adam rejiminin teşviki ile ülkemiz işçi sınıfını düşük ücretlere uzun saatler çalıştırarak modern köleler haline getirmeyi amaçlayan küresel sermaye karşısında örgütlü, hakkını aramaktan çekinmeyen bir işçi sınıfını bulacağını bilerek ona göre hareket edecektir.
Örgütlü ve birlikte hareket eden işçi, emekçi, öğrenci ve halk kitleleri halka ait olan ülke kaynaklarını sömüren iktidar, sermaye sınıfı ve cemaatlerden oluşan bir avuç azgın azınlığın saltanatına da son verecek ve ülke kaynaklarının yeniden halk için, halk yararına eşit ve adil bir şekilde kullanılmasını da sağlayacaktır.
En Yakın Örnek: Yunanistan Grevleri
Yunanistan’da Tembi tren kazasının yıldönümünde sendikaların genel grev kararı ile birlikte binlerce kişi sorumlulardan hesap sorulması ve özelleştirme politikalarını protesto etmek için sokaklara çıktılar.
Ulaşım, tersane, liman ve metal iş kolları başta olmak üzere bir çok iş kolundan işçi ve emekçiler yaptıkları genel grev ve protesto gösterileri ile Yunanistan’da hayatı durdurdular.
Yunanistan’da genel grev ve protesto gösterilerine katılanlar;
-Tembi tren kazasının üstünün örtülmemesi ve sorumluların yargılanması,
-AB’nin isteğiyle yapılan özelleştirmelerin durdurulması,
-Sağlık, eğitim ve sosyal hizmetlere daha fazla bütçe ayrılması taleplerinin yerine getirilmesi için sokaklardan Miçotakis hükumetine çağrıda bulundular.
Genel grev ve protesto gösterileri devam ederken muhalefet partisi PASOK-KINAL hükümet hakkında Meclis’e bir soru önergesi sundu.
Yunanistan’da yapılan genel grev sendikalar, sivil toplum örgütleri ve siyasi partilerin (özellikle sol-sosyalist) halkın öfkesini örgütlediklerinde ve bir koordinasyon içinde birlikte hareket ettiklerinde iktidarlar ve yerli-yabancı sermaye ortaklıklarının çözülüp dağılabileceğini ve halkın bu sömürücü azınlığa karşı kazanabileceğini gösterdiler.
Genel Grev ve Boykot Birleşirse Ne Olur?
Eğer bir ülkede genel grev ve boykot hareketi birlikte örgütlenirse hem üretim hem de tüketim süreçlerinde ciddi bir aksama yaşanır. Kapitalizmin en temel işleyiş mekanizması olan üretim-tüketim zinciri kırıldığında, sermaye sınıfı hükümetle işbirliği içinde baskıyı artırmak yerine geri adım atmak zorunda kalır.
Bunun en güncel örneği, Yunanistan’da yaşandı. Tembi tren kazasının yıldönümünde sendikaların genel grev kararıyla binlerce kişi, sorumlulardan hesap sorulması ve özelleştirme politikalarının durdurulması talebiyle sokaklara çıktı. Ulaşım, tersane, liman ve metal işçileri greve giderek hayatı durdurdu. Protestoların etkisiyle muhalefet partisi PASOK-KINAL, hükümeti Meclis’te hesap vermeye zorladı.
Türkiye’de de işçi ve emekçiler üretimi durdururken, tüketiciler de bilinçli boykotlarla büyük sermayeyi baskı altına alabilir.
- Aydoğanoğlu ERKAN: Neden genel grev, genel direniş. Evrensel gazetesi 24/03/2025 https://www.evrensel.net/yazi/96634/neden-genel-grev-genel-direnis - Aydoğanoğlu ERKAN: Grevin gücü , boykotun etkisi. Evrensel gazetesi 26/03/2025 https://www.evrensel.net/yazi/96642/grevin-gucu-boykotun-etkisi - Devrimci sendikal dayanışmadan genel grev çağrısı. Birgün gazetesi Güncel haberler 23/03/25 https://www.birgun.net/haber/devrimci-sendikal-dayanisma-dan-genel-grev-cagrisi-609582 - İşçi sınıfı hareketi ,sendikalar ve sendikal mücadele. Özgürlükdünyasi.org https://www.ozgurlukdunyasi.org/2015/03/30/isci-sinifi-hareketi-sendikalar-ve-sendikal-mucadele/ - 28 Şubat: 24 saatlik pan helenik grev. Yunanistan işçi sendikaları konfederasyonu (GSEE) basın bülteni 13/02/2025 https://gsee.gr/%ce%bc%ce%b7-%ce%ba%ce%b1%cf%84%ce%b7%ce%b3%ce%bf%cf%81%ce%b9%ce%bf%cf%80%ce%bf%ce%b9%ce%b7%ce%bc%ce%ad%ce%bd%ce%bf/28-fevrouariou-24ori-panelladiki-apergia/ - 28 Şubat’ta ülke çapında 24 saatlik grev. Yunanistan kamu çalışanları federasyonu (ADEDY) basın bülteni 27/02/2025 https://adedy.gr/24wriapergia2822025/?amp=1 - “Hırvatistan’da Marketlerin Boykot Edilmesi Hk.” Kaynak: Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı Link: https://dtybs.ticaret.gov.tr/blog/post/28027/ - “Sırbistan ve bölgede fiyatlar nedeniyle süpermarketlere boykot çağrısı” Kaynak: KoSSev Link: https://kossev.info/tr/mediji-pozivi-na-bojkot-supermarketa-u-srbiji-i-regionu-zbog-cena/ - “Balkan ülkelerinde artan fiyatlar nedeniyle marketler boykot ediliyor” Kaynak: Euronews Link: https://tr.euronews.com/2025/01/31/balkan-ulkelerinde-artan-fiyatlar-nedeniyle-marketler-boykot-ediliyor - “Balkanlar’da 6 ülkede artan gıda fiyatlarına tepki için bir günlük boykot başlatıldı” Kaynak: Kıbrıs Postası - “Hırvatistan’da bugün yüksek fiyatlar, her şey boykot ediliyor” Kaynak: Koha Link: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/balkanlarda-6-ulkede-artan-gida-fiyatlarina-tepki-icin-bir-gunluk-boykot-baslatildi/3468003 - “Hırvatistan’da yüksek fiyat ve pahalılığa karşı boykot başladı” Kaynak: Millet Gazetesi Link: https://www.milletgazetesi.gr/balkanlar/hirvatistanda-yuksek-fiyat-ve-pahaliliga-karsi-boykot-basladi - “Balkanlar’da gıda fiyatlarına tepki: 6 ülkede boykot başlatıldı” Kaynak: Türkgün Link: https://www.turkgun.com/dunya/balkanlarda-gida-fiyatlarina-tepki-6-ulkede-boykot-baslatildi/264073 - “Balkanlar’da 6 ülkede artan gıda fiyatlarına tepki için bir günlük boykot başlatıldı” Kaynak: Anadolu Ajansı Link: https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/balkanlarda-6-ulkede-artan-gida-fiyatlarina-tepki-icin-bir-gunluk-boykot-baslatildi - “Hırvatistan’da vatandaşlar, yüksek fiyatlar ve pahalılık nedeniyle …” Kaynak: Instagram (Yeni Şafak) - “Hırvatlar fiyat artışları nedeniyle mağazaları boykot ediyor” Kaynak: KOHA.net Link: https://www.koha.net/tr/tag/kroatet-bojkotojne-marketet -“Ülkemizde artan gıda fiyatlarına tepki olarak bir günlük alışveriş …” Kaynak: BNR Link: https://bnr.bg/tr/post/102111219 -“Yargı hükümetten emir alan bir kurum haline geldiği zaman otokrasi …” Kaynak: Açık Radyo Link: https://apacikradyo.com.tr/ufuk-turu/yargi-hukumetten-emir-alan-bir-kurum-haline-geldigi-zaman-otokrasi-kendini-gostermeye -“2025 Southeast Europe retail boycotts” - Kaynak: Wikipedia Link: https://en.m.wikipedia.org/wiki/2025_Southeast_Europe_retail_boycotts -“Türkiye’de kitlesel protestolar sürerken yaklaşık 200 kişi tutuklandı” Kaynak: World Socialist Web Site Link: https://www.wsws.org/tr/articles/2025/03/26/iuhj-m26.html -“Bosnalı Sırp lider Milorad Dodik’in yeni yasaları siyasi krize yol açtı” Kaynak: Euronews Link: https://tr.euronews.com/my-europe/2025/03/06/bosnali-sirp-lider-milorad-dodikin-yeni-yasalari-siyasi-krize-yol-acti -“Bosnalı Sırp lider Milorad Dodik için mahkeme kararı: Bir yıl hapis …” Kaynak: Kosovo Haber Link: https://kosovahaber.com/haber/bosnali-sirp-lider-milorad-dodik-icin-mahkeme-karari-bir-yil-hapis-alti-yil-siyasetten-men-88296 -“Adalet Bakanı Yılmaz Tunç: ‘Ülkemizin büyümesine katma değer …’” Kaynak: İhlas Haber Ajansı Link: https://www.iha.com.tr/ankara-haberleri/adalet-bakani-yilmaz-tunc-ulkemizin-buyumesine-katma-deger-saglayan-markalarin-isim-isim-hedef-gosterilmesi-boykot-cagrisi-yapilmasi-ve-bu-yolla-ekonomimizin-hedef-alinmasi-cok-tehlikeli-bir-yaklasimdir-211864176
